کتاب ایران در پاکستان قاچاق و در افغانستان فروخته مى شود

به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدى، در این ضیافت شام که با حضور حمیدرضا شاه آبادى، مدیرعامل این موسسه، محمدافسر ره بین، رایزن فرهنگى افغانستان در جمهورى اسلامى ایران، اجمل عازم، رییس اتحادیه ناشران افغانستان و مدیران انتشاراتى افغان، حاضر در بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد، تعدادى از حاضران در جلسه، به بحث و تبادل نظر درباره چگونگى افزایش تعاملات بین ناشران دو کشور پرداختند. 

 

انتشار کتاب را تجارت بدانید

در ابتداى این جلسه، حمیدرضا شاه آبادى، به عنوان نخستین سخنران و میزبان جلسه، ضمن عرض تسلیت به مناسبت وقوع رانش زمین در ولایت بدخشان افغانستان، به تشریح اشتراکات بین دو کشور ایران و افغانستان پرداخت و گفت: ما داراى زبان، اعتقادات دینى و تاریخى مشترک هستیم.

وى افزود: زبان واحد ما یعنى فارسى، زمانى زبان علم و براى سال هاى متمادى و وسیله انتقال تجربیات بشرى و اندیشه اندیشمندان بوده است و اگر در حال حاضر آن جایگاه گذشته خود را ندارد، به دلیل کم کارى هاى ما فعالان فرهنگى است. 

شاه آبادى در ادامه سخنان خود با اشاره به اهمیت حفظ و نگهدارى از زبان براى جاودان کردن خاطرات قومى و تجربیات بشرى که منجر به ماندگارى اقوام مى شود، اظهار کرد: در کتاب، زبان به شکلى فرهیخته خود را نشان مى دهد و ناشران، به همین دلیل ترویج زبان مى کنند و با انتقال تجربیات خود، اندیشه هاى قوم خود را با دیگر اقوام به اشتراک مى گذارند. 

این نویسنده و فعال فرهنگى در ادامه با انتقاد از نبود تعاملات فرهنگى اصولى به ویژه در حوزه کتاب بین ایران و افغانستان گفت: تا آنجا که شنیده ام، حدود ٨٠ درصد از کتاب هاى بازار افغانستان محصول ایران است؛ اما این ارتباط تجارى به شکل اصولى نیست و داراى معایبى است که هر دو طرف ایران و افغانستان از آن متضرر مى شوند. 

وى ادامه داد: چون روند صدور کتاب از ایران به افغانستان داراى نظم و نظام علمى نیست و در آن آشفتگى دیده مى شود، تنها عده اى سودجو که به جریان قاچاق کتاب دست مى زنند، از این فرصت سوءاستفاده مى کنند. 

شاه آبادى همچنین با اشاره به حضور بیشتر کتاب هاى فنى- مهندسى و علوم پزشکى ایران در افغانستان اشاره کرد و گفت: باید جاى آثار ادبى هم بین این کتاب ها باز شود و علاوه بر آن شرایطى ایجاد شود که ادیبان و نویسندگان هر دو کشور با همدیگر آشنا شوند و آثار ادبى آنها بین طرفین رد و بدل شود. در حقیقت یکى از آرزوهایم، ذائقه سازى در افغانستان براى آثار ادبى، فرهنگى و هنرى است. 

وى در ادامه با تأکید بر اینکه صنعت چاپ و نشر مانند هر تجارت دیگرى باید دو سویه باشد، گفت: باید راه هایى را بیابیم و با استفاده از آن بتوانیم، کتاب هاى منتشر شده در افغانستان را در ایران هم به فروش برسانیم. متأسفانه آثار نویسندگان افغان در ایران شناخته شده نیست و باید در این زمینه فعالیت هاى مناسبى صورت گیرد. 

مدیرعامل گروه انتشاراتى الهدى در ادامه سخنان خود در خصوص فعالیت هاى مشترک الهدى با ناشران افغان در حوزه نشر گفت: باید بپذیریم که نشر و انتشار کتاب یک صنعت و تجارت است. حال من در میان شما از یک رابطه تجارى و صنعتى برابر صحبت مى کنم. رابطه اى که به تولید محصولات مشترک منجر شود. براى نمونه ما در انتشارات الهدى آمادگى خود را براى تولیدات مشترک و همچنین فروش کتاب هاى افغانستان در ایران را اعلام مى کنیم. این همکارى ها سبب مى شود که هزینه ها نصف و گستره توزیع ٢ برابر شود که سود مالى بیشترى براى هر دو طرف به همراه دارد. 

وى با تأکید دوباره بر تولید آثار مشترک بیان کرد: نویسندگان و ادباى هر دو کشور به دنبال تدوین مشترک کتاب ها باشند. در حال حاضر در الهدى برنامه اى براى انتشار فصلنامه فرهنگى - ادبى نوروز با موضوع مطالعات زبان فارسى و به قلم اساتید ایرانى، افغان و تاجیک داریم؛ همچنین به همت یکى از ادباى بلندپایه ایرانى، مجموعه کتابى را با حضور نویسندگان و تصویرگران این ٣ کشور گردآورى خواهیم کرد و این نکته را گوشزد کنم که براى ارتباط گیرى هم سراغ ناشران خواهیم رفت؛ زیرا ارتباط گیرى با نویسنده در این مرحله را حرفه اى نمى دانیم. 

شاه آبادى در پایان این بخش از سخنان خود با اشاره به بازار آثار انتشارات بین المللى الهدى در افغانستان گفت: ما در حال حاضر ٢ نمایندگى در شهر کابل داریم و بسیار علاقمندیم تا در شهرهاى هرات، بامیان و مزار شریف هم نمایندگى هاى الهدى را راه اندازى کنیم. همچنین منتظر ارایه پیشنهادها از سوى ناشران افغانستان براى راه اندازى نمایندگى ها هستیم. 

 

فعالیت گروه ناظران براى بازار مشترک کتاب 

در این بخش از این نشست صمیمى، ره بین، رایزن فرهنگى افغانستان در کشورمان به ایراد سخنرانى پرداخته و پیشنهادهایى براى گسترش تعاملات فرهنگى میان ایران و افغانستان ارایه کرد. وى در آغاز سخنان خود گفت: بر این باور هستم که نباید روابط دو کشور برادر افغانستان و ایران را بر اساس اشتراکات بررسى کرد، بلکه این دو کشور داراى میراث مشترک هستند. براى نمونه خود من از کودکى با حافظ بزرگ شده ام و وقتى از حافظ، سنایى، مولوى، ابن سینا، فارابى و حتى از نیما، شاملو، سهراب و فروغ نام برده مى شود، از میراث هر دو کشور نام برده مى شود. 

وى با تأکید بر اینکه میان فرهنگ افغانستان و ایران مرزى وجود ندارد، گفت: فعالیت در حوزه کتاب، اگر از سویى کار صدور اندیشه است، از سویى دیگر یک فعالیت تجارى است. در خصوص این فعالیت و گسترش تعاملات آن میان افغانستان و ایران، از دو جنبه همکارى هاى دولتى و همچنین تعاملات شخصى و فردى قابل بررسى است. 

ره بین سخنان خود را اینگونه ادامه داد: پیشنهاد من در این تعاملات این است که مسأله گزینش آثار را مورد توجه قرار دهید. اگر گروهى را تحت عنوان ناظر انتخاب کنید، با بررسى هاى دقیق به شما راهنمایى خواهند داد که چه کتابى با چه تعداد تیراژى چاپ و منتشر شود. 

وى با اشاره به وقوع جنگ هاى فرسایشى در افغانستان اظهار کرد: جنگ هاى پسین در افغانستان، عرصه هاى اقتصاد و فرهنگ را با مشکلات بسیار مواجه ساخته است. به همین دلیل نویسندگان چیره دستى هستند که به دلیل مشکلات مالى نمى توانند کتاب هاى خود را منتشر کنند و این گروه ناظر مى تواند آنها را شناسایى کرده و به ناشران معرفى کند. 

ره بین همچنین با اشاره به گستردگى حوزه تمدنى زبان فارسى گفت: باید بتوانیم ناشران افغانستان و ایران را براى سرمایه گذارى در حوزه نشر و پخش کتاب به هم نزدیک کنیم. البته این همکارى ها نباید محدود به این دو کشور باشد؛ چون حوزه زبان فارسى از تاشکند تا سند و از بغداد تا بلخ است. 

 

آشفتگى بازار کتاب افغانستان

اجمل عازم، رییس اتحادیه ناشران افغانستان، دیگر سخنران این مراسم بود. وى در آغاز سخنان خود با اشاره به شروع فعالیت ها براى معرفى و فروش کتاب هاى افغانستان در ایران گفت: متأسفانه تنها حضور ناشران افغان در ایران هنگام برگزارى نمایشگاه تهران است و این ١٠ روز، زمان کافى براى پاسخ دادن به نیاز  ایرانیان و افغان هاى مقیم ایران نیست و تمامى افغان هاى مهاجر هم امکان دسترسى به این نمایشگاه را ندارند. 

وى در ادامه با اشاره به اینکه هدف فعالان حوزه کتاب افغانستان، رشد صنعت نشر در این کشور است، گفت:  به خاطر مشکلات خاص افغانستان و نبود مدیریت، بازار کتاب این کشور نیازسنجى نشده و کتاب ها براساس نیازمندى و بررسى دقیق علمى وارد افغانستان نشده اند. 

وى همچنین با اشاره به نقش واسطه ها در انتقال و توزیع کتاب در افغانستان گفت: این فعالیت ها سبب مى شود که قیمت کتاب در افغانستان بسیار بالا باشد و به همین دلیل افرادى پیدا شده اند که کتاب ها را در پاکستان با چاپ افست و در تیراژاى بالا به افغانستان قاچاق مى کنند. 

وى با اشاره به این نکته که ناشران افغان توانایى مالى براى وارد کردن و توزیع و فروش کتاب از ایران را ندارند، بیان کرد: باید ترتیبى اتخاذ کرد که ناشران در افغانستان به طور مستقیم با مرکز پخش معتبر در ایران در ارتباط باشند. در این صورت آمار فروش کتاب ایران در افغانستان افزایش خواهد یافت. 

وی با اشاره به قاچاق روزانه حدود ٥ کامیون کتاب ایرانى از پاکستان به افغانستان گفت: ایران به این صورت٨٠ درصد بازار کتاب افغانستان را در اختیار دارد، درحالیکه سود بسیار کمى از آن را به خود اختصاص مى دهد و در واقع در این جریان ناشران ایران و افغانستان و مخاطبان افغان متضررند و تنها قاچاقچیان کتاب منفعت مى برند. 

رییس اتحادیه ناشران افغانستان در ادامه درباره برگزارى نشست هاى مشترک بین ناشران و نویسندگان ایران و افغانستان گفت: امیدوارم شرایطى فراهم شود و نویسندگان و ناشران دو کشور بتوانند در طول سال رفت و آمد فرهنگى داشته باشند.

وى تصریح کرد: در افغانستان شرایط رشد مساعد نیست و اگر ناشران افغان به خوبى تربیت شوند، آنها هم مانند همکاران ایرانى شان آثار ماندگارى را تولید خواهند کرد. 

عازم همچنین از مدیرعامل گروه انتشاراتى الهدى خواست که هر کدام از انتشاراتى هاى افغانستان براى رسیدن به سود مالى بیشتر به طور تخصصى نمایندگى چاپ و نشر آثار انتشارات الهدى را به عهده بگیرند و با نام خود این آثار را منتشر کنند که با مخالفت ضمنى حمیدرضا شاه آبادى مواجه شد. 

 

راه اندازى چرخه توزیع حرفه اى

در ادامه این نشست، علی محمد سابقى، نویسنده، فعال فرهنگى و رایزن سابق کشورمان در برخى کشورهاى آسیایى، دقایقى به بیان نظرات خود پیرامون موضوع مورد بحث پرداخت. وى گفت: الهدى، سال ها قبل بذر اولیه صنعت نشر را در کابل کاشت. پس از آن نیز، برگزارى نمایشگاه هاى کتاب در کابل و همچنین برگزارى نخستین جایزه کتاب بلخ، از دیگر فعالیت هاى رشد و توسعه صنعت چاپ و نشر در افغانستان از سوى ایرانى ها است. 

وى ادامه داد: اگر هر کشورى بخواهد در زمینه چاپ و نشر با کشور دیگرى همکارى کند، به دلیل استفاده از نویسنده و مترجم براى تولید محتوا و فعالیت هاى اینچنینى، هزینه هاى بسیارى را متحمل خواهد شد اما ایران و افغانستان به دلیل هم زبانى، از این هزینه ها مبرا هستند. 

سابقى ادامه داد: تولید اثر در یک کشور و انتقال آن به خانه ها، مدارس و دانشگاه هاى کشورى دیگر، هزینه بسیارى مى طلبد اما این موضوع درباره فعالیت بین ایران و افغانستان در حوزه کتاب صدق نمى کند و آثار هر دو کشور در کشور دیگر به راحتى قابل عرضه است. 

این فعال فرهنگى در پایان سخنان خود اظهار کرد: اگر ناشران دو کشور، خود همکارى و هم افزایى نداشته باشند، پیشرفتى حاصل نمى شود و در نتیجه بیشترین لطمه به مردم و کتابخوانان دو کشور وارد خواهد شد. 

همچنین عبدالامین، مسئول نمایندگى انتشارت الهدى در افغانستان گفت: در خصوص نحوه انتقال کتاب و فرهنگ باید عنوان کنم که این انتقال باید دوطرفه باشد و هیچ یک از طرفین به تنهایى موفق نخواهند شد. 

وى در ادامه سخنان خود به مواردى همچون انتشار مشترک کتاب، ایجاد نمایشگاه هاى کتاب افغانستان در ایران، ناهماهنگى هاى موجود در برگزارى نمایشگاه ایران در افغانستان و تداوم یافتن جلسات ناشران به شرط انجام مصوبات اشاره کرد. 

در پایان این نشست، حمیدرضا شاه آبادى سخنانى در جواب پیشنهادهای مطرح شده از سوى ناشران افغان بیان کرد. وى گفت: مشکلات موجود در همکارى هاى بین ناشران دو کشور ایران و افغانستان، تنها به دلیل نبود یک چرخه توزیع حرفه اى پیش آمده است. 

وى سخنان خود را اینگونه به پایان رساند: همانگونه که پیش از این عنوان کردم، موضوع نشر تنها یک موضوع فرهنگى نیست و در حوزه صنعت و مباحث اقتصادى درباره آن بحث مى شود؛ بنابراین وجهه جدید انتشارات الهدى برندسازى در حوزه کتاب است. به همین دلیل حضور ما در افغانستان ممکن است به صورت یک فروشگاه اختصاصى، یا به شکل همکارى با یک ناشر دیگر در راه اندازى فروشگاه و یا حتى حضور، تنها در یک قفسه کتابفروشى باشد. ممکن است آثار الهدى در فروشگاهى بدون در میان بودن نام این موسسه بین المللی فروخته شود که در هر حالتى، درصد تخفیف و نوع رفتار الهدى متفاوت خواهد بود.