کتاب را یک کالا ببینیم

به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، مصطفی رحماندوست، شهرام اقبال زاده و حمیدرضا شاه آبادی، از نویسندگان و فعالان فرهنگی حوزه ادبیات و نشر کشورمان در این نشست به تبادل نظر و ارایه راهکارهای مرتبط با نشر بین المللی کتاب کودک پرداختند.

جای خالی بازار جهانی کتاب در ایران

مصطفی رحماندوست در ابتدای این نشست در پاسخ به چگونگی تفاوت های بازار جهانی کتاب در ایران با نمونه های خارجی آن گفت: واقعیت این است که ما در داخل کشورمان بازار جهانی کتاب نداریم که بخواهیم آن را به نوع خارجی اش مقایسه کنیم.

این شاعر و نویسنده در ادامه سخنان خود تصریح کرد: اما در کنار برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، بازار جهانی کتاب هم فعالیت می کند که بیشتر حالت نمایشگاهی دارد و ناشران خارجی به امید فروش محصولات خود در این نمایشگاه حاضر می شوند که البته با توجه به بحث کپی رایت در ایران، خیلی هم در این امر موفق نیستند و گاهی مؤسسات دولتی و یا انتشاراتی هایی که سطح فعالیت خود را بالاتر می دانند، با ناشران خارجی همکاری می کنند.

وی ادامه داد: البته این بازار جهانی موجود در دل نمایشگاه، فرصتی مغتنم است تا بتوانیم بازاری با معیارهای درست و علمی آن راه اندای کنیم.

رحماندوست در بخش دیگری از سخنان خود به کمبودهای موجود در خصوص حضور کتاب کودک ایران در بازارهای جهانی اظهار کرد: واقعیت این است که ما خودمان را کم گرفته ایم. گاهی فراموش می کنیم که کتاب های خیلی خوبی برای عرضه به دنیا داریم مانند کتاب قصه های خوب برای بچه های خوب که به تازگی و بعد از چاپ چهل و هشتم در کشورمان، به زبان های روسی و چینی ترجمه و منتشر شدند.

وی همچنین با انتقاد از برخی کم کاری ها در حوزه صنعت نشر گفت: ما توانایی، ارتباطات و ثروت حضور در بازارهای جهانی را داریم؛ ولی این ثروت را با دو معضل بزرگ عرضه می کنیم، بسته بندی و معرفی که در انجام این دو کار ضعیف عمل کرده ایم.

رحماندوست همچنین با اشاره به تجارت بودن بازار نشر در دنیا تأکید کرد و گفت: ماه گذشته در نمایشگاه کتاب بولونیا، در کنفرانسی 3 روزه حاضر بودم که در آن در خصوص چگونگی ورود به بازار دیجیتال کتاب بحث و تبادل نظر می شد و تمام سخنرانان در خصوص بیزینس و تجارتی بودن بازار کتاب صحبت می کردند.

وی ادامه داد: حالا که این حوزه یک تجارت محسوب می شود؛ پس باید طرح روی جلد، چاپ، محتوا، تصویرگری و بسته بندی و تمام مسایل مربوط به کتاب، خیلی عالی و ممتاز انجام شوند.

وی در پایان این بخش از سخنان خود تأکید کرد: نباید برای حضور در بازارهای جهانی ایدئولوژی گونه وارد شویم. اینکه به زبان ژاپنی کتاب «چگونه نماز بخوانیم» را منتشر کنیم، هیچ سود و نفعی ندارد. در حقیقت اینگونه کارها آفت است و امتیازی محسوب نمی شود.

نیازمندی ما به برنامه ریزی های کارشناسی

شهرام اقبال زاده، سخنران دیگر این نشست بود که سخنانش را اینگونه آغاز کرد؛ در ایران اتفاق ها وابسته به فرد است.وی تأکید کرد: اگر می خواهیم فکر، فرهنگ و هنرمان را به دنیا بشناسانیم وحتی اینکه کار تبلیغی کنیم، باید از راه وجوه مشترک انسانی برای کودکان کار کنیم. بچه ها بازی با انگشت را دوست دارند، مصطفی رحماندوست می آید و کتابی به همین نام می نویسد و در ایتالیا ترجمه و منتشر می شود، اینها جواب می دهد و گفتمان فرهنگی می آورد.

اقبال زاده با انتقاد از تغییر مدیریت ها در حوزه کتاب و هرزرفت انرژی ها در این حوزه گفت: زمان مدیریت دکتر امیری در مرکز ساماندهی ترجمه، جلسات متعدد برگزار شد و در آخر به این نتیجه رسیدیم که روی ادبیات کودک سرمایه گذاری شود. همان زمان بود که خبر جابه جایی دکتر امیری منتشر شد،مدیر بعدی هم که آمد یک جلسه با ما گذاشت و همه چیز تمام شد.

وی در ادامه سخنان خود به داشتن برنامه بعد از ثبات مدیریت ها اشاره کرد و گفت: ما باید با استفاده از مدیران کارشناس بسترسازی کنیم و راهبردها را به سمت هدف مشخص پیش برانیم، مانند زمان مدیریت آقای شاه آبادی در کانون پرورش فکری کودکان که بارقه های فرهنگی درخشش پیدا کردند. این مدیریت های توانمند باید بتواند آثار شاخص ما را در سطح جهان بشناساند.

صنعت نشر را تجاری کنیم

حمیدرضا شاه آبادی، کارشناس و سخنران دیگر این نشست، صحبت های خود را با یک تأکید و اینگونه آغاز کرد: اعتقاد راسخ دارم که کار نشر بین الملل در حوزه صنعت و تجارت قابل ارزیابی است.

مدیرعامل گروه انتشاراتی الهدی ادامه داد: فعالیت های فرهنگی ما مانند نوشتن، پژوهش، تحلیل تا پیش از چاپ است و بعد از چاپ دیگر رنگ تجاری به خود می گیرد. ناشر باید بازاریابی و بازارسازی کند و در غیر این صورت در حوزه بازارهای بین المللی کتاب موفق نخواهد بود.

شاه آبادی سخنان خود در این بخش را به این شکل خاتمه داد: بی معنی ترین سخن ناشر این است که من به دنبال سودآوری نیستم و تنها خدمت به فرهنگ خواهم کرد. زمانی این خدمت رخ خواهد داد که یک چرخه تجاری در صنعت نشر وجود داشته باشد.

کتاب کالای تجاری است

در ادامه نشست، مصطفی رحماندوست در خصوص وضعیت فعلی کتاب کودک ایران در بازارهای جهانی گفت: در حال حاضر باید به کتاب به شکل یک کالا نگاه کرد، حالا ما این کالا را داریم و اگر بتوانیم آن را به خوبی معرفی کنیم مشتری و خواهان آن هم وجود دارد.

وی ادامه داد: تمام فعالیت های شکل گرفته در این حوزه، همگی فعالیت های فردی بوده اند که هیچگاه تداوم و نتیجه ای شایسته را در پی ندارد،مثل کارهایی که آقای شاه آبادی یا خانم حائری و یا خود من انجام داده ایم؛ کتاب هایی را در کشورهای مختلف منتشر کرده ایم اما این وضعیت با آن حالتی که کتاب های ما در استانداردهای بین المللی عرضه شوند، متفاوت است.

وی همچنین با اشاره به ضرورت برنامه ریزی کلان ملی برای حضور در بازارهای خارجی کتاب بیان کرد: زمانی ما کتاب هایمان را به عربی و انگلیسی ترجمه کرده و در بازارهای خارجی حاضر شدیم اما کسی آنها را نخرید. دوره ای هم به این نتیجه رسیدیم که آثار ما میان آثار بین المللی جایگاهی دارد، اما ناشران خارجی ترسیدند آنها را ترجمه کنند چون می ترسیدند که در آنها ایدئولوژی ما صادر شود، مثل ناشر ترکیه ای که برای ترجمه و انتشار کتابی از من پرسید که آیا در این کتاب شیعه گری انقلابی وجود دارد یا نه. به هر حال هیچ یک از این شیوه ها به نتیجه نرسید.

رحماندوست در ادامه سخنان خود اظهار کرد: در حال حاضر سازمان هایی مانند انتشارات الهدی و یا سازمان فرهنگ و ارتباطات شیوه صحیحی را در پیش گرفته اند و به معرفی آثارشان می پردازند.

وی با بیان اینکه باید به ناشران خارجی امتیاز دهیم تا آثار ناشران ما از سعدی تا رحماندوست را ترجمه و منتشر کنند، گفت: گاهی خیلی سیاسی و ایدئولوژیک و یا با ناشی گری به صورت معکوس و ضربدری آثاری را ترجمه کردیم که نتیجه نداشت، انرژی هایی هم گذاشته شد که امیدوارم سازمان ارتباطات بیاید و این انرژی های پراکنده را متمرکز سازد و آثاری که ظرفیت جهانی شدن را دارند را به دنیا معرفی کنند.

سرمایه گذاری، حلقه گم شده بازار کتاب

شهرام اقبال زاده نیز با اشاره به فقدان بودجه در حوزه صنعت نشر گفت: کتاب یک کالای فرهنگی است و هر کالایی هم نیار به بازار دارد. برای حضور در بازار هم نیازمند سرمایه گذاری هستیم ولی متأسفانه در ایران کسی حاضر به سرمایه گذاری در این بخش نیست؛ بنابراین سازمان های دولتی باید در این حوزه بسترسازی کنند.

وی با بیان اینکه برای حضور در بازارهای جهانی کتاب نیازمند یک برنامه ریزی کلان ملی هستیم، گفت: باید نهادی دولتی پیدا شود و با بسترسازی های لازم به بازاریابی در بازارهای خارجی بپردازد و بعد ناشران و بخش های خصوصی را برای سرمایه گذاری در این بخش تشویق کند.

اقبالزاده همچنین با اشاره به کارهای ناتمام در خصوص معرفی آثار ایرانی به زبان های خارجی گفت: ما حتی نویسندگان خود را هم نمی توانیم به خوبی معرفی کنیم. مرادی کرمانی برای دریافت جایزه جهانی نامزد می شود اما نویسنده ژاپنی چون تمام آثارش به خوبی به انگلیسی ترجمه و منتشر شده است، برنده می شود. باید از توان کارشناسان و ظرفیت نهادهای دولتی بهره ببریم و به معرفی آثار و نویسندگانمان بپردازیم.

وی در ادامه به نقش تبلیغات گسترده در معرفی، نشر و فروش رمان هری پاتر اشاره کرد و گفت: رمان «سه گانه پارسیان و من» نیز قابلیت و ظرفیت جهانی شدن را دارد اما کسی نیامده آن را معرفی کند تا ترجمه شود و در سطح دنیا به فروش برسد.

تجارت کتاب کودک را دریابیم

حمیدرضا شاه آبادی در این بخش از نشست با بیان اینکه متأسفانه در کشور ما کتاب کودک و کتاب در حوزه نشر، کالای تجاری محسوب نمی شود و ناشران ما توانایی بازاریابی و بازارسازی برای آن را ندارند.

وی در ادامه با زبان انتقاد و گله اظهار کرد: ما حتی بلد نیستیم که چهره های ادبی خود را به جهان معرفی کنیم. ما 3 چهره برای جایزه های جهانی داشتیم؛ هوشنگ مرادی کرمانی، مصطفی رحماندوست و احمدرضا احمدی که نتوانستیم مانند کشورهای دیگر برای آنها تور جهانی بگذاریم تا با سخنرانی هایشان در دانشگاه ها و مدارس و محافل ادبی شناخته شوند، کاری که ناشران کشورهای دیگر می کنند و با برند کردن نویسندگان برای خود سرمایه گذاری می کنند.

شاه آبادی ادامه داد: بعد از تجاری سازی حوزه کتاب، روی حق نشر و کپی رایت هم تأکید می کنم. تجارت اتوبان دوطرفه است، باید برای ناشران دیگر سودآور باشیم تا آنها هم برای ما سود برسانند. این سودآوری جایگاه ما را در بازارهای جهانی تعریف می کند و اگر سودآوری وجود نداشته باشد جایی برای ما در بازارهای جهانی وجود نخواهد داشت.

پیشنهادهایی برای برون رفت از وضع کنونی

مصطفی رحماندوست برای بهبود وضعیت فعلی حضور آثار ایرانی در بازارهای جهانی راهکارهایی را ارایه داد؛ وی گفت: تا کنون برای حضور در بازارهای جهانی 2 کار انجام شده است که تمام سرمایه ما در این حوزه است. معرفی 101 نویسنده به زبان انگلیسی و معرفی کتاب هایی که می توانند زبان بین المللی داشته باشند.

وی ادامه داد: باید این سرمایه ها را در یک جا جمع کنیم، بعد بیاییم و کتاب ها را بر اساس فرهنگ ها و مناطق مختلف جغرافیایی تقسیم بندی کنیم، مثلاً ممکن است کتابی مناسب آسیای جنوب شرقی باشد و یک کتاب دیگر با فرهنگ و مذاق اروپا و یا آسیای میانه سنخیت داشته باشد، بعد با استفاده از تجربیاتمان در نمایشگاه های بین المللی بیاییم و این آثارمان را به خارجی ها معرفی کنیم.

رحماندوست در پایان سخنان خود تأکید کرد: فکر می کنم که با یک نوسازی برنامه ای و نوشتن برنامه ای دقیق بتوانیم، در عرصه حضور در بازارهای خارجی کتاب کودک موفق شویم.

تبلیغات را فراموش نکنیم

سخنان پایانی شهرام اقبال زاده، با بیان چگونگی تأثیرات تبلغات رسانه ای در ظهور و بروز ستاره های موسیقایی آمریکایی و همچنین خانم رولینگ، نویسنده انگلیسی رمان هری پاتر، گفت: اینکه یک گارسون در آمریکای جنوبی به نام جنیفر لوپز بشود ستاره موسیقی آمریکا و یا یک زن مطلقه که با دخترش تنها در فقر زندگی می کند، بشود خالق هری پاتر که دارای ارزش ادبی نیست، تنها کار تبلیغات است.

وی ادامه داد: اینکه کتاب هری پاتر در روز اول انتشارش بدون اینکه متن آن خوانده شده باشد و فقط با توجه به تبلیغات پیش از انتشارش بیش از 450 هزار نسخه بفروشد، مربوط به محتوای آن نیست بلکه مربوط به جادوی رسانه ها و نقش تبلیغات درباره آن است، ما هم باید در این حوزه فعال باشیم.

اقبال زاده سخنان خود را اینگونه به اتمام رسانید: ما نیرو، کارشناس و آثار درخور توجه زیادی داریم که با همکاری بخش دولتی یا بخش خصوصی امکان عرضه این آثار در دنیا وجود دارد.

در پایان این نشست نیز حمیدرضا شاه آبادی ابراز امیدواری کرد که در سالهای آینده بتوان با استفاده از تجربیات مختلف و نظرات اندیشمندان، پیشرفت هایی در عرصه حضور در بازارهای بین المللی کتاب را داشته باشیم.

سومین نشست گروه انتشارتی الهدی در حالی به پایان رسید که برنامه نشست چهارم الهدی در بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به این نحو اعلام شد:

موضوع: وضعیت فرهنگی جهان عرب پس از جریان بیداری اسلامی

با حضور: عبدالامیر موسوی، تحلیلگر مسایل جهان عربو دکتر محمود واعظی، استاد دانشگاه

زمان و مکان برگزاری: شنبه 13 اردیبهشت از ساعت  11 در سالن یاس نمایشگاه بین المللی کتاب تهران.